Blog

Półpasiec – przyczyny, objawy i zakaźność

Półpasiec jest wywoływany przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca. Po przechorowaniu ospy wietrznej wirus pozostaje przez całe życie w korzeniach nerwów rdzenia kręgowego lub nerwu trójdzielnego. Do zachorowania na półpasiec dochodzi w wyniku reaktywacji utajonego wirusa, który przenosi się do skóry drogą nerwową.¹ W zależności od korzenia nerwowego, w którym doszło do reaktywacji wirusa, choroba obejmuje różne obszary skóry, najczęściej piersiowe, ale również skórę twarzy, szyi, lędźwi lub pleców.² Ponieważ niemal każda osoba dorosła chorowała na ospę wietrzną, to wszyscy narażeni są na zachorowanie na półpaśca.¹ Powodem reaktywacji wirusa jest osłabienie funkcjonowania układu odpornościowego, który utrzymuje wirusa w utajeniu.¹

Czy półpasiec jest zaraźliwy?

Półpasiec jest chorobą zakaźną i zaraźliwą. Osoba chorująca na półpasiec może zakazić inne osoby i wywołać ospę wietrzą u osób wrażliwych na zachorowanie.^1,2

Ile trwa półpasiec?

Pojawienie się zmian skórnych czasem poprzedzają dolegliwości bólowe w obszarze, w którym pojawią się zmiany skórne w postaci rumieniowo-plamistej wysypki, a następnie licznych, bolesnych, wypełnionych płynem pęcherzyków. Zwykle są one obecne już po 3-4 dniach od rozpoczęcia dolegliwości czuciowych i bólowych.¹ Nowe wykwity pojawiają się przez około 7-10 dni, po czym pęcherzyki pękają i zasychają. Ich gojenie trwa od 2 do 4 tygodni.²

Jakie są objawy półpaśca?

Objawy półpaśca mogą różnić się u poszczególnych osób.²

Ból i doznania czuciowe

Ból lub doznania czuciowe mogą poprzedzać pojawienie się zmian skórnych u niektórych osób. Występować może ból tępy, palący, przeszywający oraz swędzenie i mrowienie. Wysoka bolesność towarzyszy również zmianom skórnym i stopniowo maleje wraz z postępem choroby i gojeniem się skóry. Ostry ból występujący w obrębie zajętej skóry często charakteryzowany jest jako palący, tępy lub przeszywający.²

Wysypka i pęcherzyki

Wysypka towarzysząca półpaścowi jest zwykle ograniczona do niewielkiego obszaru skóry unerwionej przez nerw rdzeniowy, w którym doszło do reaktywacji wirusa. Wysypka półpaścowa obecna jest w większości przypadków po jednej stronie ciała. Ma postać plamisto-grudkową. Ze skupisk grudek powstają pęcherzyki wypełnione cieczą, które z czasem pękają i pokrywają się strupami.²

Objawy grypopodobne

W przebiegu choroby mogą występować objawy takie jak gorączka, ból głowy, pogorszenie samopoczucia i zmęczenie.¹

Szczególne postacie półpaśca

Półpasiec może mieć zróżnicowany przebieg, od łagodnego po ciężki.

Półpasiec oczny

Dochodzi do niego, gdy wirus reaktywuje się w gałęzi ocznej nerwu trójdzielnego i ta postać choroby może zagrażać wzrokowi. Choroba rozpoczyna się zwykle gorączką, dreszczami, złym samopoczuciem i silnym bólem. Zmiany skórne zlokalizowane są w okolicy oka i na nosie. Dodatkowo w przebiegu choroby dochodzi do zapalenia spojówek, obrzęku powiek i zaburzeń widzenia.¹

Półpasiec uszny

Ta postać choroby, tzw. zespół Ramsaya Hunta, występie przy zajęciu nerwu twarzowego i czasem innych nerwów czaszkowych. Jednostronne zmiany skórne występują w okolicy małżowiny usznej, przewodu słuchowego lub błony bębenkowej. Silny ból w okolicy ucha, który może promieniować do twarzy, szyi lub gardła. Może dochodzić do porażenia twarzy, a w ciężkich przypadkach może dojść do nieodwracalnego uszkodzenia nerwu i w następstwie tego do utraty słuchu i zaburzeń równowagi.³

Półpasiec rozsiany (uogólniony)

Półpasiec rozsiany występuje zwykle u osób z zaburzeniami funkcji układu odpornościowego i zmiany skórne pojawiają się w różnych lokalizacjach.¹

Półpasiec krwotoczny

Jest to ciężka postać choroby, w której zmianom skórnym towarzyszą wylewy krwi do skóry.¹

Półpasiec zgorzelinowy

W postaci zgorzelinowej półpaśca dochodzi do rozpadu zmian skórnych i powstawania martwiczych owrzodzeń.¹

Półpasiec bez wysypki

Postać tą charakteryzuje obecność jednostronnego bólu w obrębie dermatomu, bez typowych zmian skórnych u chorych z udokumentowanym zakażeniem wirusem ospy wietrznej i półpaśca.⁷

Z czym można pomylić półpasiec?

Początkowe, zwiastunowe, objawy półpaśca mogą przypominać różnego rodzaju bolesne dolegliwości, które dotykają osób dorosłych, m.in. migrenowy ból głowy, zawał mięśnia sercowego, zapalenie pęcherzyka żółciowego, kolkę nerkową, bóle mięśni.^{2, 4} Również wysypka może nastręczać problemów diagnostycznych, ponieważ ukąszenia owadów, alergie skórne, zakażenia innymi wirusami (np. wirusem opryszczki pospolitej), liszajec zwyczajny i zapalenie mieszków włosowych mogą przypominać półpasiec.⁴ Należy pamiętać, że towarzyszący chorobie ból jest zwykle silniejszy niż w przypadku innych potencjalnych przyczyn zmian skórnych. Półpasiec mylony jest z ospą wietrzną, zwłaszcza gdy choroba ma postać uogólnioną.^{1, 4}

Czego unikać chorując na półpasiec?

Ponieważ półpasiec jest chorobą zakaźną, należy unikać kontaktu z innymi osobami, które nie chorowały na ospę wietrzną lub są narażone na wysokie ryzyko zakażenia, m.in. kobietami ciężarnymi, osobami z obniżonym poziomem odporności i noworodkami. Zmiany skórne należy zasłonić nieprzylegającym ściśle ubraniem, o ile to możliwe, aby unikać ich podrażnienia i przypadkowego dotykania. Nie należy stosować kremów i opatrunków na podrażnioną skórę i utrzymywać ją czystą i suchą, co zmniejsza ryzyko infekcji bakteryjnej. Należy unikać wszelkich aktywności, które mogłyby doprowadzić do podrażnienia zmian skórnych. W trakcie stosowania leków przeciwwirusowych należy unikać ekspozycji na słońce.⁵

Półpasiec – leczenie

W terapii półpaśca stosuje się doustne leki przeciwwirusowe, które skracają czas choroby oraz przeciwbólowe w celu uśmierzenia bólu. W przypadku wystąpienia objawów trzeba jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, ponieważ leczenie powinno rozpocząć się jak najszybciej po pojawieniu się zmian skórnych.¹

Półpasiec — możliwe powikłania

Najczęstszym powikłaniem półpaśca jest neuralgia popółpaścowa objawiająca się przewlekłym bólem utrzymującym się przez miesiące lub lata po wygojeniu zmian skórnych.^{1, 4} Powikłania skórne obejmują wtórne infekcje bakteryjne, owrzodzenia, bliznowacenie skóry i przebarwienia skóry.⁴ Półpasiec może również powodować powikłania neurologiczne, takie jak zapalenie opon mózgowych i mózgu. Półpasiec oczny może prowadzić do poważnych uszkodzeń narządu wzroku i udarów.² Uszna postać choroby może doprowadzić do ubytku słuchu.¹ Powikłania w postaci zapalenia narządów wewnętrznych mogą wystąpić na drodze zajęcia włókien nerwów autonomicznych​.² U osób w zaawansowanym wieku i z obniżoną odpornością półpasiec może prowadzić do uogólnionego zakażenia, co zwiększa ryzyko śmiertelności.²

Czy można ponownie zachorować na półpasiec?

Ponowne zachorowanie na półpasiec jest możliwe, ponieważ po chorobie wirus nadal pozostaje w organizmie w stanie uśpienia i możliwa jest jego kolejna reaktywacja.¹

Zapobieganie półpaścowi

Jedynym sposobem zmniejszenia ryzyka wystąpienia półpaśca i towarzyszącego mu długotrwałego zespołu bólowego, który może być następstwem półpaśca, są szczepienia ochronne. Ze względu na to, że ryzyko zachorowania na półpaśca rośnie z wiekiem, w miarę osłabienia funkcjonowania układu odpornościowego, szczepienie zalecane jest wszystkim osobom po 50. roku życia. Osoby dorosłe, które chorowały na ospę wietrzną i są obciążone czynnikami ryzyka zachorowania, takimi jak niedobory odporności spowodowane chorobami przewlekłymi lub stosowanym leczeniem powinny również otrzymać szczepienie przeciw półpaścowi.^{1, 6}